Kod przedmiotu 07 72 2060 30
Liczba punktów ECTS 5
Nazwa w języku prowadzenia 
Systemy operacyjne
Nazwa w języku polskim Systemy operacyjne
Nazwa w języku angielskim 
Operating Systems
Język prowadzenia zajęć polski
Formy zajęć
Liczba godzin w semestrze
Wykład Ćwiczenia Laboratorium Projekt Seminarium Inne E-learning
Godziny kontaktowe 30 30 5
Kształcenie na odległość Nie Nie Nie Nie Nie Nie Nie
Udział wagowy w ocenie końcowej. 0,30 0,70 0
Jednostka prowadząca Instytut Informatyki
Kierownik przedmiotu dr inż. Mateusz Smoliński
Realizatorzy przedmiotu dr inż. Artur Hłobaż, dr inż. Michał Karbowańczyk, dr inż. Roman Krasiukianis, dr inż. Mateusz Smoliński
Wymagania wstępne 
Umiejętność samodzielnej obsługi systemu operacyjnego Linux oraz Windows w zakresie: obsługi interfejsu użytkownika, posługiwania się przeglądarką internetową, wykonywania podstawowych operacji plikowych w strukturach katalogowych.
Przedmiotowe efekty uczenia się
  1. Student stosuje nomenklaturę i analizuje stan systemu operacyjnego.
  2. Student dostosowuje ustawienia i zarządza zasobami systemowymi wykorzystywanymi do przechowywania danych oraz przetwarzania zadań w systemie operacyjnym.
  3. Student poznaje podstawowe mechanizmy systemu operacyjnego samodzielnie realizując eksperymenty praktyczne.
  4. Student dostrzega wpływ terminowości, kompletności i poprawności wykonania eksperymentów na ich rozliczenie zgodnie ze specyfikacją wymagań.
Metody weryfikacji przedmiotowych efektów uczenia się Test adaptacyjny, weryfikuje efekty 1, 2 i 4 (dotyczy wybranych zadań laboratoryjnych); Sprawozdanie dokumentujące rozwiązanie problemów przedstawionych w treści zadania, weryfikuje efekty 1, 2, 3, 4 (dotyczy wybranych zadań laboratoryjnych); Rozmowa kompetencyjna realizowana w trakcie zajęć laboratoryjnych, weryfikuje efekty 1, 2, 3, 4 (dotyczy wszystkich zadań laboratoryjnych); Egzamin, weryfikuje efekty 1 i 2.
Kierunkowe efekty uczenia się
  1. zna i rozumie wybrane fakty, obiekty i zjawiska oraz złożone zależności w zakresie informatyki oraz dziedzin pokrewnych
  2. potrafi zaprojektować, wdrożyć i ocenić rozwiązanie informatyczne na podstawie zdefiniowanych wymagań
Formy i warunki zaliczenia przedmiotu Weryfikacja efektów jest realizowana poprzez ocene wykonania przez studenta aktywnosci przypisanych do zadan laboratoryjnych a takze indywidualne sprawdzenie wiedzy i umiejetnosci oraz postaw wykonywana na zajeciach laboratoryjnych oraz w trakcie zdawania egzaminu. Studenci wykorzystujac system operacyjny GNU/Linux przygotowuja sprawozdanie zawierajace rozwiazania problemów okreslonych w tresci zadania laboratoryjnego, które sa sprawdzane i oceniane przez nauczyciela prowadzacego zajecia laboratoryjne. W tresci kazdego zadania wystepuja problemy, których rozwiazanie jest obowiazkowe. Oddanie sprawozdania bez poprawnych rozwiazan obowiazkowych czesci zadania uniemozliwia uzyskanie oceny niezbednej do zaliczenia zadania, a brak zaliczenia zadania laboratoryjnego uniemozliwia zaliczenie zajec laboratoryjnych. Indywidualna weryfikacja wiedzy i umiejetnosci w ramach zadania laboratoryjnego jest realizowana poprzez aktywnosci lekcji i testów adaptacyjnych udostepnionych na platformie edukacyjnej WIKAMP oraz obowiazkowej rozmowy kompetencyjnej z nauczycielem w trakcie zajec laboratoryjnych. Ocena uzyskana z zadania laboratoryjnego jest takze uzalezniona od terminu wykonania poszczególnych aktywnosci zadania, poniewaz zaliczenie lekcji jak i testu adaptacyjnego po wyznaczonym terminie czy tez oddanie komplentnego sprawozdania dokumentujacego wykonanie poszczególnych czesci zadania po wyznaczonym terminie skutkuje odpowiednio obnizona ocena z zadania. Kazde oddanie uzupelnionego sprawozdania z zadania laboratoryjnego zawierajacego poprawiona realizacje czesci zadania, do których nauczyciel zglosil uwagi takze obniza uzyskana ocene. Obecność na wszystkich formach przedmiotu jest obowiązkowa. Zaliczenie przedmiotu wymaga uzyskania zaliczenia zajec laboratoryjnych i egzaminu, przy czym zaliczenie laoratorium jest wymagane do przystąpienia do egzaminu. Egzamin ma forme testu wielokrotnego wyboru, w którym wystepuja pytania z zakresu tematyki przedstawionej na wykladach. Uzyskana ocena koncowa z przedmiotu jest uzalezniona od ocen uzyskanych z laboratoriów i egzaminu.
Szczegółowe treści przedmiotu Organizacja przedmiotu bazuje na regulaminie, który ujednolica zasady obowiązujące wszystkich uczestników w ramach edycji przedmiotu. Regulamin precyzuje zasady zaliczenia przedmiotu, egzaminu, laboratorium i zadań, punktację i wyznaczone terminy dla zadań laboratoryjnych oraz zakres obowiązków każdego uczestnika. Wszystkie udostępniane studentom dokumenty i materiały dydaktyczne (w tym regulamin przedmiotu, treści zadań, lekcje i testy) są zamieszczane na portalu edukacyjnym WIKAMP PŁ. Zastosowanie elektronicznego dziennika ocen umożliwia każdemu uczestniczącemu w przedmiocie studentowi dostęp do uzyskanych ocen oraz weryfikacji ewentualnych nieobecności na zajęciach laboratoryjnych. Teoria i przykłady praktyczne zaprezentowane na wykładzie umożliwiają zapoznanie się z podstawowymi narzędziami systemu operacyjnego, stanowiąc ułatwienie w realizacji większości zadań laboratoryjnych. Treści kształcenia (WYKŁAD): 1. Definicja, rola oraz podstawowe funkcje systemu operacyjnego, klasyfikacja systemów operacyjnych, zasada działania systemu operacyjnego. 2. Konfiguracja przestrzeni składowania systemu operacyjnego. Partycjonowanie, wolumeny logiczne, zastosowanie złożonych urządzeń blokowych zapewniających funkcjonowanie RAID oraz migawek przestrzeni składowania. 3. Logiczna warstwa systemu plików. Zarządzanie hierarchią plików i katalogów. 4. Fizyczna warstwa systemu plików. Mechanizmy i zasoby w różnych systemach plików. 5. Mechanizmy ochrony w systemie operacyjnym. 6. Kontrola dostępu do plików/katalogów na przykładzie wybranych systemów plików. 7. Zadania, procesy, wątki i zasoby w systemie operacyjnym. Planowanie i przydział zasobów systemowych. 8. Przydział jednostek przetwarzających w systemie operacyjnym. Polityki szeregowania procesów w różnych systemach operacyjnych. 9. Zarządzanie pamięcią w systemie operacyjnym. Strategie przydziału pamięci dla procesów. 10. Pamięć wirtualna. Przestrzeń wymiany. 11. Współbieżność i synchronizacja zadań. 12. Systemowe mechanizmy synchronizacji procesów. 13. Problem zakleszczenia i sposoby przeciwdziałania. 14. Urządzenia wejścia-wyjścia, obsługa przerwań. Treści kształcenia (LABORATORIUM): 1. Wprowadzenie do systemu operacyjnego Linux, interfejs użytkownika, tworzenie poleceń w powłoce bash, przydatne programy narzędziowe, korzystanie z dokumentacji systemu operacyjnego Linux. 2. Instalacja systemu operacyjnego Linux obejmująca przygotowanie lokalnej przestrzeni składowania danych (partycjonowanie dysków, tworzenie wolumenów logicznych LVM, tworzenie systemów plików), konfigurację menadżera rozruchu systemu operacyjnego, uruchamianie i zamykanie systemu operacyjnego, kompilacja, konsolidacja i uruchamianie programów, biblioteki systemowe, systemowe dzienniki zdarzeń, konfiguracja kont i grup użytkowników oraz zmiany poziomu uprzywilejowania w systemie, ustawienie limitów dla użytkownika, konfiguracja daty i czasu, zarządzanie zadaniami czasowymi, zarządzanie usługami systemowymi i oprogramowaniem. 3. Konfiguracja lokalnej przestrzeni składowania systemu operacyjnego Linux, podział na strefy, partycjonowanie dysku, zarządzanie wolumenami logicznymi LVM, zastosowanie migawek w celu wykonania kopii zapasowych, tworzenie i konfiguracja systemów plików, dostępność zasobów systemu plików, atrybuty plików i katalogów (m.in. rodzaj pliku, dostępne znaczniki czasów, właściciel i grupa, uprawnienia, flagi), dowiązania do plików regularnych, określanie typu pliku i wyszukiwanie wskazanych plików, sprawdzanie spójności struktur systemu plików, udostępnianie zawartości systemu plików w systemie operacyjnym. 4. Monitorowanie zasobów procesu, zarządzanie procesami w systemie operacyjnym Linux, zależności pomiędzy procesami, procesy wielowątkowe, zasoby systemowe wykorzystywane przez proces, obciążenie systemu operacyjnego, zarządzanie pamięcią w systemie operacyjnym Linux, fizyczne i logiczne zasoby systemu operacyjnego, określenie charakterystyki procesu, zmiana polityki szeregowania procesu, konfiguracja przestrzeni wymiany, ograniczenie wykorzystania zasobów systemowych, monitorowanie zdarzeń i działań użytkowników w systemie operacyjnym Linux. 5. Skrypty powłoki bash, synchronizacja procesów na przykładzie rozwiązań klasycznych problemów synchronizacji (producent-konsument, czytelnicy i pisarze oraz ucztujących filozofów) z wykorzystaniem mechanizmów komunikacji i synchronizacji pomiędzy procesami w systemie operacyjnym Linux.
Literatura podstawowa 
  1. Tanenbaum A. S., Bos H.: Systemy operacyjne, wydanie 5, Helion, 2024;
  2. Russinovich M., Allievi A., Ionescu A., Solomon D..: Windows od środka. Wnętrze nowoczesnego systemu, wirtualizacja, systemy plików, rozruch, bezpieczeństwo i dużo więcej. wydanie 7, Helion, 2023
  3. Miller S. A.: Linux dla admina. Najlepsze praktyki. O czym pamiętać podczas projektowania i zarządzania systemami, Helion, 2023;
  4. Yosifovich P., Alex Ionescu A., Russinovich M. E., Solomon D. A.: Windows od środka. Architektura systemu, procesy, wątki, zarządzanie pamięcią i dużo więcej. wydanie 7, Helion, 2018
  5. Chmielewski A, Mrozek I., Busłowska E.: Administracja systemami Linux. Programowanie w powłoce bash, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, 2023
  6. Dokumentacja współczesnych systemów operacyjnych: GNU/LINUX i MS Windows;
  7. Mrosek B., Chrobok K.:Administrowanie sieciowymi systemami operacyjnymi Windows Serwer i Linux Serwer, Helion, 2022
  8. Bresnahan C, Blum R.: Linux. Wiersz poleceń i skrypty powłoki. Biblia. Wydanie 4, Helion, 2023
  9. Hausenblas M: Nowoczesny Linux. Przewodnik dla użytkownika natywnej chmury, Helion, 2022
  10. Stallings W.: Systemy operacyjne. Architektura, funkcjonowanie i projektowanie, wydanie 9, Helion, 2018;
  11. Barrett D.: Wiersz poleceń Linuksa. Rozwijanie umiejętności efektywnej pracy, Helion, 2022
  12. Bravo C.: Cyberbezpieczeństwo dla zaawansowanych. Skuteczne zabezpieczenia systemu Windows, Linux, IoT i infrastruktury w chmurze, Helion, 2023
  13. Matotek D., Turnbull J., Lieverdink P.: Linux. Profesjonalne administrowanie systemem. wydanie 2, Helion, 2018
  14. Nemeth E., Snyder G., Hein T. R., Whaley B., Mackin D.: Unix i Linux. Przewodnik administratora systemów. wydanie 5, Helion, 2018
  15. Silberschatz A.. Galvin P.B., Gagne G.: Podstawy systemów operacyjnych, Tom 1 i 2, wydanie 10, PWN, 2021;
  16. Schroder C.: Linux. Receptury. Najważniejsze umiejętności użytkownika i administratora. Wydanie 2, Helion, 2022;
  17. Negus C.: Linux Biblia, wydanie 10, Helion, 2021;
  18. Stallings W., Brown L.: Bezpieczeństwo systemów informatycznych. Zasady i praktyka. Tom 1 i 2, wydanie 4, Helion, 2019;
  19. Kalsi T.: Bezpieczeństwo systemu Linux w praktyce. Receptury, wydanie 2, Packt Pub., 2019;
  20. Kane S., Karl Matthias K. : Docker. Niezawodne kontenery produkcyjne. Praktyczne zastosowania. Wydanie 3, Helion, 2024;
  21. Sosna Ł.: Linux. Komendy i polecenia. wydanie 6, Helion, 2022
Literatura uzupełniająca 
  1. Love R.: Jądro Linuksa przewodnik programisty,Helion, 2014;
  2. Albing C., Troncone P. : Cyberbezpieczeństwo w bashu. Jak za pomocą wiersza poleceń prowadzić działania zaczepne i obronne, Helion, 2021;
  3. Serafin M.: Wirtualizacja w praktyce, Helion, 2011;
  4. Błasiak K., Czerwik M.: Linux dla każdego Technika IT, Helion, 2022;
  5. Flynt C., Lakshman S., Tushar S.: Skrypty powłoki systemu Linux. Receptury. Wydanie 3, Helion, 2018;
  6. Ebrahim M., Mallett A.: Skrypty powłoki systemu Linux. Zagadnienia zaawansowane. Wydanie 2, Helion, 2019;
  7. Brendan G.: Wydajne systemy komputerowe. Przewodnik dla administratorów systemów lokalnych i w chmurze, Helion, 2014;
  8. Coldwind G.: Zrozumieć programowanie, PWN, 2016;
  9. VandenBrink R. : Linux i obsługa sieci dla profesjonalistów. Konfiguracja i stosowanie bezpiecznych usług sieciowych, Helion, 2023;
  10. Forta B.: Wyrażenia regularne od podstaw, Helion, 2020;
  11. Chmielewski A., Mrozek I., Busłowska E. : Administracja systemami Linux. Programowanie w powłoce bash, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, 2023;
  12. Love R.: Linux, Programowanie systemowe, wydanie 2, Helion, 2014;
  13. Kośka P. : Linux. Kurs video. SSH, terminal, skrypty i automatyzacja, 2023;
  14. Chudzik P. : Linux. Kurs video. Wprowadzenie do pracy z konsolą, 2021;
  15. Kośka P., Tenyszyn P.: Bash. Kurs video. Zostań administratorem systemów IT, 2020;
  16. Kośka P.: Bash. Techniki zaawansowane. Kurs video. Zostań administratorem systemów IT, 2021;
  17. Kubala A.: Administracja systemem Linux. Kurs video. Przewodnik dla początkujących, 2019;
  18. Raźniewski A.: Linux Server. Kurs video. Usługi serwerowe, skrypty i środowisko graficzne, 2019;
  19. Binnie C.: Linux Server. Bezpieczeństwo i ochrona sieci, Helion, 2017;
  20. Nelson S.: Profesjonalne tworzenie kopii zapasowych i odzyskiwanie danych, Helion, 2012;
  21. Parasram S.: Informatyka śledcza i Kali Linux. Przeprowadź analizy nośników pamięci, ruchu sieciowego i zawartości RAM-u za pomocą narzędzi systemu Kali Linux 2022.x. Wydanie 3, Helion, 2024;
  22. Lach M.: Bash, praktyczne skrypty, Helion, 2015;
  23. Lewis J. K.: Najlepsze narzędzia w systemie Linux. Wykorzystaj ponad 70 receptur i programuj szybko i skutecznie, Packt Publishing, 2014;
  24. Sobell M. G.: Linux, Programowanie w powłoce. Praktyczny przewodnik, Helion, 2013;
  25. Sobell M. G.: Fedora i Red Hat Enterprise Linux. Praktyczny przewodnik, wydanie 6, Helion, 2012;
Bilans godzin
Forma zajęć Liczba godzin
Wykład 30
Laboratorium 30
Inne 5
Przygotowanie do egzaminu 6
Realizacja aktywnosci z zadan laboratoryjnych 78
SUMA : 149
Uwagi 
Do kategorii godzin „Inne” w przedmiocie zalicza się udział w konsultacjach, praktycznych formach weryfikacji efektów uczenia się, seminariach naukowych oraz warsztatach i spotkaniach organizowanych we współpracy z otoczeniem gospodarczym.
Data aktualizacja karty 2024-02-23 14:08:30